kader?

Amentü’nün sonuncu maddesi kadere, hayır ve şerrin Allah’tan geldiğine inanmaktır.

Ancak Nisa-78’de iyiliğin de kötülüğün de Allah’tan geldiği yazılıyken, Nisa-79’da iyiliğin Allah’tan, kötülüğün ise insanın kendisinden geldiği yazılıdır.  Peşpeşe iki ayette yer alan bu çelişkinin ötesinde, kader-irade inancı  ile Allah’ın her şeyi ezelden bildiği inancı da birbiriyle çelişkilidir.

İslam’a göre Allah, ezelden ebede meydana gelecek bütün olayları en ince ayrıntılarıyla bilir. İnsanların yaşamlarındaki tüm detaylar, işleyeceği günahlar ve sevaplar, iyi ve kötü amelleri, hidayete erip ermeyeceği, cennetlik mi cehennemlik mi olduğu Allah tarafından ezelden bilinir ve tüm bunlar Levh-i Mahfuz denen Allah katındaki ana kitapta yazıldır.

Yine İslam’a göre insan cüz’i de olsa bir iradeye sahiptir. İnsan, bu iradesi sayesinde iyiyle kötüyü ayırt edebilir, doğru yolu bulabilir ve hidayete ererek cenneti hak edebilir. Allah dilediğinin dualarını kabul eder, dilediğine yardımcı olur. Dünyadaki olaylara müdahale eder. Kimi insanları ya da toplumları dünyada cezalandırır, helak eder. Dilediğine hidayet verir, dilediğinin kalbini mühürler. Kalbi mühürlenmiş insan artık istese bile iman edemez.

İslam’da sadece Cebriye ve Mutezile fırkasında farklı kader ve irade görüşü vardır. Cebriye insanın hiçbir özgür iradesini kabul etmeyip “Allah’ın yazdığı olur” derken, Mutezile fırkası kaderi reddederek insanın özgür iradesini savunmuştur. Bu yüzden de  kafirlikle suçlanmışlardır.

Şimdi kader konusunda birkaç ayet ve hadis örneği verelim:

Hadid-22. Yeryüzünde ve kendi nefislerinizde uğradığınız hiçbir musibet yoktur ki, biz onu yaratmadan önce, bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da) yazılmış olmasın. Şüphesiz bu, Allah’a göre kolaydır.

Hz. Peygamber (s.a.s.) de bir hadiste şöyle buyurmaktadır: “Her doğan çocuk İslâm fıtratı üzere doğar. Sonra ana-babası onu ya Yahudileştirir, ya Mecusileştirir, yahut Hristiyanlaştırır… ” (Müslim, Kader 25).

Kamer-49. Biz herşeyi bir kaderle yarattık.

Kamer/ 52-53. Onların yaptıkları her şey, kitaplarda kayıtlı, küçük, büyük her şey, satır satır yazılıdır.

Enam-125. Allah kimi doğru yola iletmek isterse onun kalbini İslâm’a açar; kimi de saptırmak isterse göğe çıkıyormuş gibi kalbini iyice daraltır. Allah inanmayanların üstüne işte böyle murdarlık verir.

Kasas-56. Sen sevdiğini hidayete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediğine hidayet verir ve hidayete girecek olanları en iyi O bilir.

Sebe-3. (…) Göklerde ve yerde zerre miktarı bir şey bile O’ndan gizli kalmaz. Bundan daha küçük ve daha büyüğü de şüphesiz, apaçık kitaptadır (yazılıdır).

Allahü teâlâ buyurur: “Ben âlemlerin rabbiyim, hayrı da, şerri de ancak ben tayin ederim. Hakkında şer yazdığıma yazıklar olsun, hakkında hayır yazdığıma ise ne mutlu. [İ.Neccar]

Ayet ve hadislerden anlaşılan odur ki; Allah ezelden yani daha hiçbir varlığı yaratmamışken, yaratacaklarının kaderini tayin etmiştir. Yani, kimlerin cennetlik, kimlerin cehennemlik olduğu başından itibaren bellidir. Örneğin, henüz doğmamış bir çocuğun cehennemlik olduğu ve sonsuza kadar hergün yakılarak işkence göreceği bellidir. Ya da Müslüman olup cennette zevk ü sefa içinde yaşayacağı belirlenmiştir.

Bu inanıştaki çarpıklığa karşı çıkılması yani Allah’ın zalim-sadist durumuna düşürüldüğü eleştirileri karşısında İslamcıların açıklaması şöyledir:

Allahü teâlâ, kullarının iyilik mi kötülük işleyeceklerini, Cehennemlik mi, Cennetlik mi olduklarını elbette bilir, bildiğini yazıyor. Yoksa yazdığı için kul öyle yapmak zorunda kalmıyor. Allah’ın bilmesi demek; insanın iradesini kullanamayacağı anlamına gelmez.

Bu ifadelerin hiçbir açıklayıcı tarafı yoktur ve ikna edici değildir. Burada aldatma vardır.
Kader konusundaki çelişkiye kılıftır bu.

Adım adım gidelim:
Allah ezelden herşeyi bilir mi?
Bilir.
Benim şu anda klavyede neler yazacağımı ezelden biliyor muydu?
Biliyordu.
Ben doğmadan önce, yaşamım hakkında her ayrıntıyı biliyor muydu?
Biliyordu.

O halde ben yaşarken, Allah’ın bildiği-yazdığı ayrıntılardan herhangi birini özgür irademle değiştirme şansına sahip miyim?
Hayır. Mümkün mü Allah’ın yazdığını yanlış çıkaracak bir irade ortaya koymam?!

Öyleyse, ben daha hiç ortada yokken, benim yaşamımın tüm ayrıntıları belli iken, her fiilimin ne olacağı Allah tarafından biliniyor ve yazılmış iken; daha hangi özgür iradeden bahsediliyor?
Bu yalandır, aldatmacadır.
Bu yalana mecburdurlar.
Çünkü, insanın özgür iradesi olmadığını kabul ettiklerinde Allah zalim durumuna düşecektir.
Allah’ın ezelden insanların kaderlerini tayin etmediğini, insanların yaşamlarındaki ayrıntıları, fiilleri bilmediğini ve insanın özgür iradesiyle kendi kaderini çizdiğini söylediklerinde ise; Allah’ı geleceği bilmeyen bir varlık durumuna düşürmüş olacaklardır.
Bu handikapı aşmak için bu yalan dinciler için zorunlu olmuştur.

Şimdi soralım:
Allah, dualarını kabul ederek, insanların bir kısmının kaderini değiştirebilir mi?
Örneğin, ezelden yanlış yolda olup da kalbini mühürlemiş olduğu bir günahkar ve cehennemlik insanın duasını kabul edip, mührünü açıp onu hidayete erdirerek cehennemden kurtarabilir mi?

Bu soruya “Evet” derseniz; Allah’ın ezelden herşeyi bilmediğini, gelecekte bir dua nedeniyle yazılmış olan kaderi değiştireceğini bilemediğini söylemiş olursunuz.
Soruya “Hayır” derseniz; bu durumda da Allah’ın ezelde planladığı bir şeyi değiştirmekten aciz olduğunu söylemiş olursunuz.

Bunun başka bir izahı yoktur.

İnsanlar sahip oldukları cüzi irade ile Allah’ın bildiği ve ezelde yazdığı şeylerin dışında hiç birşey yapamıyorsa; Bu durumda Allah, cennetlikleri ve cehennemlikleri ezelden belirlemiş demektir.
Bu da sonsuza kadar yakarak işkence etme ile sonsuza kadar mesut yaşatma oyunu demektir ki sadistçedir. Böyle bir zalim tanrı düşünülemez.

Gün gibi ortadadır ki İslam’daki kader konusu, Allah’ın nitelikleriyle yani ezelden her şeyi bilmesi ile çelişmektedir.

İslam’da kader konusunda Eşari mezhebi ile Mutezile mezhebi arasındaki meşhur 3 kardeş tartışmasını bilir misiniz?

3 kardeşten biri müminken, biri kafirken, diğeri de çocukken ölmüştür. Bunların her birinin ahiretteki durumu sorulur.

Yanıt: mümin cennette, kafir cehennemde, çocuk selamette (ne cennette ne de cehennemdedir).

Çocuk cennete gitmek istese izin verilir mi?

Verilmez. Ona denir ki: “Senin büyük kardeşin o büyük dereceye çokça ibadetleri sayesinde ulaştı. Senin ise böyle ibadetlerin yok.”

Eğer küçük çocuk: “Ya Rabbi, bu işte benim kusurum yok. Sen beni büyüyünceye kadar yaşatsaydın cennete götürecek ameller işlerdim.” derse ne cevap verilir?

Allah ona der ki: “Sen yaşamış olsaydın günahkâr olup cehenneme girecektin. Ben bunu bildiğim için senin hakkında daha iyisini gözeterek böyle yaptım.”

Peki kâfir kardeş de: “Ey Allahım, onun halini bildiğin gibi benim halimi de biliyordun. Niçin onun iyiliğini gözettin de benim iyiliğimi gözetmedin” derse ne cevap verilir?

Bu soruya yanıt verilememiştir. Şimdi biz de soralım:

Bir çocuğu sonu cehennem olmasın diye  küçük yaşta öldüren Allah, aynı şeyi cehennemlik kardeş için neden düşünmemiştir?

Bu soruya verilebilecek yanıt: “Allah’ın keyfinin kahyası mısın? Dilediğini cennetlik yapar, dilediğini cehennemlik.” olabilir ancak ki bu da İslam’ın nitelediği Allah’taki adalet ölçüsünün ne olduğunu ortaya koyar.

Kehf suresinde Musa’nın yaptığı işleri görmek Hızır olduğu düşünülen Allah’ın adamı ile  için birlikte geziye çıktığı anlatılır. Yolda rastladıkları bir çocuğu öldürünce bunun sebebini şöyle açıklar:

Kehf-80. Çocuğa gelince: Anası, babası inanmış kimseler. Bu çocuğun, onları azgınlığa ve kâfirliğe sevketmesinden korktuk da öldürdük.